Nauka łaciny kojarzy się zwykle źle. Na myśl przychodzą nam raczej tabele gramatyczne niż żywy język, w którym można coś przeczytać, a tym bardziej powiedzieć. Dr Marcin Loch prowadzi na naszym kierunku roczny kurs łaciny i pokazuje, że może być inaczej. Zupełnie inaczej.

LAS to z pewnością wyjątkowy kierunek studiów, z wyjątkową pulą przedmiotów, niezwykłymi studentami i wykładowcami. Wyjątkowy jest także lektorat języka łacińskiego przewidziany w jego programie. W przeciwieństwie do innych kursów łaciny dostępnych w naszym systemie szkolnictwa (gdzie niepodzielnie panuje tzw. metoda gramatyczno-tłumaczeniowa), jego celem nie jest zdobycie wiedzy teoretycznej o języku i kulturze starożytnych Rzymian, ale praktyczna nauka języka łacińskiego.

Zamiast tłumaczenia

Podstawą kursu jest podręcznik Lingua Latina per se illustrata Hansa H. Ørberga, opracowany metodą indukcji kontekstualnej, tj. napisany w taki sposób, by nowe treści prezentowane były zawsze w kontekście sugestywnym i zrozumiałym dla ucznia.

Główną zasadą jest tutaj: legere, agere neque convertere umquam! Nie skupiamy się więc na nieustannym tłumaczeniu i wertowaniu słownika, ale na czytaniu i słuchaniu ze zrozumieniem, równoległym rozwijaniu kompetencji receptywnych i produktywnych.

Tłumaczenie na język polski jest niewielkim elementem kursu, zarezerwowanym dla zdań i treści sprawiających trudności, stosowanym jedynie w przypadku wyczerpania innych możliwości wyjaśnienia danego zagadnienia, wyrazu czy zdania. Środkiem ciężkości jest praca z pisanym i mówionym tekstem łacińskim o stopniu trudności adekwatnym do poziomu zaawansowania studentów, a przez to zdobywanie i rozwijanie całego wachlarza kompetencji językowych w ramach określonych tematów kulturowych i na ustalonym poziomie.

Niewątpliwą zaletą kursu jest nieustanny kontakt z dużą ilością tekstu łacińskiego, na każdym etapie wystarczająco zrozumiałego dla studentów (extensive reading). Ocenie podlega nie wiedza metajęzykowa, ale praktyczne jej zastosowanie. Sprawdziany po każdym przerobionym rozdziale podręcznika polegają na uzupełnieniu luk w zdaniach odpowiednimi formami wyrazów podanych zbiorczo w formie podstawowej w tzw. rozsypance. Jeśli student poprawnie rozwiązuje takie zadania, prowadzący otrzymuje całą garść informacji: a) student rozumie zdanie i jego kontekst, b) wstawiając odpowiedni wyraz w odpowiednim miejscu, rozumie jego znaczenie, c) tworząc poprawną formę, udowadnia opanowanie fleksji w wyznaczonym zakresie.

Pomoce z internetu

Wykorzystanie tego podręcznika, coraz bardziej popularnego na świecie (jest on napisany wyłącznie po łacinie, co czyni go dostępnym niezależnie od narodowości uczących się) niesie ze sobą wiele korzyści praktycznych tak dla studentów jak i prowadzącego zajęcia. Wśród nich wymienić można możliwość skorzystania z wielu materiałów pomocniczych publikowanych w wolnym dostępnie w internecie. Najważniejszymi z nich są interaktywne ćwiczenia, których wypełnienie zajmuje studentom kilka minut. Po ich wykonaniu od razu otrzymują informację o popełnionych błędach – co pozwala im je skorygować, a prowadzącego zwalnia z konieczności sprawdzania olbrzymiej ilości jednakowych ćwiczeń (co nie oznacza oczywiście, że tylko takie zadania wykonujemy) i jest niezwykle pomocne w dobie edukacji zdalnej. Łatwość w dostępie i wykonaniu takich zadań (tzn. studenci nie muszą ich kserować, przepisywać ani wertować słownika, by je rozwiązać) oraz natychmiastowy dostęp do informacji zwrotnej o swoich postępach i popełnionych błędach pozytywnie wpływa na ich motywację do nauki (wypada zwrócić uwagę, że jest to temat niemalże pomijany w dyskusji o dydaktyce języków klasycznych). Poza ćwiczeniami w internecie znaleźć możemy także cały szereg innych pomocy dydaktycznych, których pozbawione są wszystkie inne podręczniki tego języka – na youtube.com dostępne są m.in. „ekranizacje” czytanek (tj. krótkie filmiki po łacinie przedstawiające scenki lub wątki pojawiające się w podręczniku) – można układać do nich testy i ćwiczenia na rozumienie ze słuchu; recytacje czytanek (studenci mogą ich słuchać nawet do poduszki czy w drodze na zakupy), a nawet piosenki (ułożone z wykorzystaniem wyłącznie tych środków językowych, które uczniowie poznali już w przerobionych jednostkach lekcyjnych podręcznika, co sprawia, że są one dla nich zupełnie zrozumiałe). Nie wspomnę o memach, komiksach czy grach pozwalających utrwalić słownictwo lub ćwiczyć dane zagadnienia gramatyczne. 

Łacina w 60 godzin

Nasz lektorat trwa zaledwie 60 godzin, a więc około jedną trzecią czasu potrzebnego do opanowania łaciny proponowaną metodą. Ukończywszy kurs na piętnastym z 35 rozdziałów podręcznika, studenci będą mieć za sobą lekturę wybranych tekstów oryginalnych (jak pierwsze zdania Bellum Gallicum czy Carmen de passere Katullusa),  znać około 750 wyrazów najczęściej pojawiających się w tekstach łacińskich, opanują fleksję i morfologię m.in. w zakresie deklinacji rzeczownika, przymiotnika, zaimków, czasownika w stronie czynnej i biernej czasu teraźniejszego, wybranych imiesłowów, stopniowania przymiotnika i przysłówka, poznają podstawowe i strategiczne (najczęściej używane) wyrażenia oraz konstrukcje składniowe (jak ACI, NCI, zdania pytajne, względne, przyczynowe etc) w obrębie tematów kulturowych takich jak topografia Imperium Romanum w II w. n.e., relacje społeczne typu pan-niewolnik, podział ról w rodzinie i społeczeństwie, układ pomieszczeń w rzymskiej willi, handel i wymiana towarów, części ciała, zdrowie i choroba, podstawowe bóstwa i ich kult, uzbrojenie rzymskiego żołnierza i kampanie wojskowe, kalendarz, pory dnia i roku oraz związane z nimi przemiany w przyrodzie. 

Otwarte drzwi

Tak skonstruowany program nauczania można uznać za „pierwszy stopień wtajemniczenia” – czyli pierwszy, podstawowy poziom zaawansowania znajomości języka, pozwalający na kontynuację kursu (np. w formie zajęć do wyboru) i stworzenie w przyszłości lektoratu, który nie startowałby od poziomu dla początkujących (nazywanego potocznie „nauką od zera”). Dzięki zastosowanym metodom pracy student odczuwa dużo satysfakcji z obcowania z tekstem łacińskim, który może z łatwością zrozumieć bez konieczności sięgania do słownika czy tłumaczenia i postrzegania go przez pryzmat języka ojczystego, wyrabia pozytywne nastawienie do języka łacińskiego i jego użyteczności, postrzega go jako atrakcyjny środek komunikacji, pozwalający zdobywać i rozwijać wiedzę o „nowych światach” (tj. świecie rzymskiego antyku, średniowiecza, renesansu etc). 

Liczymy na to, że taka forma zajęć rozbudzi w studentach pasję poznawczą, zachęci (a przynajmniej nie zniechęci) ich do nauki języka łacińskiego, wskaże najlepszy sposób i drogę do osiągnięcia biegłości w języku łacińskim oraz pozwoli wyrobić dobre nawyki w samokształceniu i uczeniu się języków obcych.

Czytelnia Liberal Arts and Sciences

Podtytuł i śródtytuły pochodzą od redakcji.Obraz: G. P. Pannini, Galeria obrazów starożytnego Rzymu (1758), Wikimedia Commons